قانون مالیات های مستقیم در پنج باب(فصل) به شرح زیردسته بندی شده است:

باب اول: اشخاص مشمول مالیات قانون مالياتهاي مستقيم- شامل 2 ماده قانونی

باب دوم: مالیات بر دارائی قانون مالياتهاي مستقيم- شامل 49 ماده قانونی

باب سوم: مالیات بردرآمد قانون مالياتهاي مستقيم- شامل 80 ماده قانونی

باب چهارم :در مقررات مختلفه قانون مالياتهاي مستقيم- شامل 87 ماده قانونی

باب پنجم: سازمان تشخیص و مراجع مالیاتی قانون مالياتهاي مستقيم- شامل 64 ماده قانونی

            نکته: تعداد کل ماده های قانونی قانون مالیات های مستیم 282 می‌باشد.

پنج دسته از اشخاص مشمول پرداخت مالیات‌های مستقیم می‌باشند:

ماده 1: اشخاص زیر مشمول پرداخت مالیات میباشند:

۱- کلیه مالکین اعم از اشخاص حقیقی یا حقوقی نسبت به اموال یا املاک خود واقع در ایران طبق مقررات باب دوم( کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی که در ایران ملک و املاک داشته باشند مشمول این قانون می شوند.)

۲- هر شخص حقیقی مقیم ایران نسبت به کلیه درآمدهایی که در ایران یا خارج از ایران تحصیل مینماید( اشخاصی که در ایران زندگی می کنند اگر دارای درآمد ناشی از شغل یا هر چیز دیگری باشند باید به نسبت آن و با توجه به قانون مالیات پرداخت کنند).

۳- هر شخص حقیقی ایرانی مقیم خارج از ایران نسبت به کلیه درآمدهایی که در ایران تحصیل می-کند(برخی شرکت ها و بنگاه های اقتصادی یا اشخاص حقیقی در خارج از ایران فعالیت داشته اما در ایران هم درآمد کسب می کنند این اشخاص هم مشمول قوانین ایران شده و باید مالیات و عوارض درآمد خود را به دولت پرداخت نمایند.).

۴- هر شخص حقوقی ایرانی نسبت به کلیه درآمدهایی که در ایران یا خارج از ایران تحصیل می‌نماید(همه اشخاص حقوقی که تابعیت ایران را داشته باشند باید از درآمدهایی که داخل ایران یا خارج از آن کسب می نمایند، بخشی را به عنوان مالیات پرداخت کنند).

۵- هر شخص غیر ایرانی (اعم از حقیقی یا حقوقی) نسبت به درآمدهایی که در ایران تحصیل می-نماید و همچنین نسبت به درآمدهایی که بابت واگذاری امتیازات یا سایر حقوق خود و یا دادن تعلیمات و کمکهای فنی و یا واگذاری فیلمهای سینمایی (که به عنوان بها یا حق نمایش یا هر عنوان دیگری عاید آنها میگردد) از ایران تحصیل میکند( اشخاص غیر ایرانی که به هر طریقی داخل ایران صاحب درآمد هستند یا امتیاز کسب و کار خود را به یک ایرانی یا غیر ایرانی در ایران واگذار کرده اند و از محل آن دارایی کسب می کنند یا از طریق آموزش ها یا فروش فیلم به ایرانیان دارای درآمد هستند باید مطابق با قوانین ایران مالیات پرداخت نمایند).

توضیح:

اصل خاک: بر اساس اصل خون هر کسی که فرزند یکی از اتباع کشوری باشد تابعیت آن کشور را دارا می‌شود.

اصل خاک: یکی از شیوه‌های اعطای تابعیت است که بر اساس آن هر فردی که در قلمرو یا سرزمین یک کشور متولد می‌شود تابعیت یا شهروندی آن کشور را هم دریافت می‌کند. فرد متولد شده دارای تمام حقوق شهروندی آن کشور می‌باشد و این حقوق ربطی به ملیت یا شهروندی یا نوع اقامت (قانونی یا غیرقانونی) والدینش ندارد و گذشت زمان بر حقوق شهروندی فرد تأثیر ندارد.

در ایران تلفیقی از اصل خاک و اصل خون را در قانون مالیاتی گنجانده‌ شده است.

ماده 2: اشخاص زیر مشمول پرداخت مالیاتهای موضوع این قانون نیستند:

1- وزارتخانه‌ها و موسسات دولتی:

2- دستگاه­هایی که بودجه آنها وسیله دولت تأمین می‌شود:

3- شهرداری‌ها و دهیاری ها

4- بنیادها­ و نهادهای انقلاب اسلامی دارای مجوز معافیت از طرف­ حضرت­ امام خمینی(ره) و مقام­ معظم رهبری.

نکته1- اعمال بند3 ماده 2 از زمان تاسیس دهیاری های کشور می باشد.مالیات هایی که قبل از لازم الاجراشدن این قانون به دهیاری ها تعلق گرفته و اخذ شده است، مشمول معافیت این قانون نمی شود.

تبصره 1 – شرکت‌هایی که تمام یا قسمتی از سرمایه آنها متعلق به اشخاص و موسسه‌های مذکور در بندهای فوق باشد، سهم درآمد یا سود آنها‌ مشمول حکم این ماده نخواهد بود. حکم این تبصره مانع استفاده شرکت‌های مزبور از معافیت‌های مقرر در این قانون، حسب مورد، نیست.

تبصره 2 – درآمدهای حاصل از فعالیت‌های اقتصادی از قبیل فعالیت‌های صنعتی، معدنی، تجاری، خدماتی و سایر فعالیت‌های تولیدی برای‌ اشخاص موضوع این ماده، که به نحوی غیر از طریق شرکت نیز تحصیل می‌شود، در هر مورد به طور جداگانه به نرخ مذکور در ماده (105) این قانون‌مشمول مالیات خواهد بود. مسئولان اداره امور در این گونه موارد نسبت به سهم فعالیت مذکور مکلف به انجام دادن تکالیف مربوط طبق مقررات این قانون خواهند بود. در غیر ‌این صورت نسبت به پرداخت مالیات متعلق با مودی مسوولیت تضامنی خواهند داشت.

تبصره 3 – حذف شد( معافیت مالیاتی این ماده برای مواردی که از طرف حضرت امام خمینی(‌ره) یا مقام معظم رهبری دارای مجوز می‌باشند براساس نظر‌مقام معظم رهبری است).

توضیح:

اسامی بنیادها و نهادهایی که براساس نظر مقام معظم رهبری مشمول بند مذکور بوده و تحت نظارت این دفتر فعالیت می‌نمایند، به طرح ذیل است:

بدیهی است مفاد تبصره‌های ماده 2 قانون درخصوص این بنیادها و نهادها و تکالیف آنها در مورد پرداخت مالیات‌های تکلیفی و مالیات بر ارزش افزوده همچنان مجری خواهد بود. 

1- بنیاد شهید و امور ایثارگران انقلاب اسلامی 

2- کمیته امداد امام خمینی (ره) 

3- سازمان تبلیغات اسلامی 

4- دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم 

5- بنیاد مسکن انقلاب اسلامی 

6- بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی 

7- ستاد اجرایی فرمان امام خمینی(ره) 

8- مرکز خدمات حوزه‌های علمیه 

9- موسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی 

10- جامعه المصطفی (ص) العالمیه

نکته1: کلیه شرکت‌های وابسته به نهادها مثل ستاد اجرایی فرمان امام و فعالیت‌های اقتصادی قرارگاه خاتم مشمول مالیات هستند. 

نکته 2:فعالیت های اقتصادی نهادها و بنیادها از مالیات معاف نیستند