مقدمه

دوره دکتری هم از جهت ســرمایههای انسانی که وارد این دوره میشود و هم از نظرّی و میزان منابع مالی که برای آن هزینه میشــود، مستلزم ارزیابی منظم و مکرر کم کیفی میباشد.
بررســی انتقــادی و منصفانه محتــوای دورههای دکتــری میتواند بــه متولیان برنامهریزی آموزشــی برای ارتقای کیفیت آن و استفاده بهینه از منابع انسانی و مالی کمیاب کمک کند. از ســوی دیگر همزمان با پیشرفتهای علمی و تغییرات محیطی، تغییر محتــوای دورههای دکتری امری ضروری بوده و در نتیجــه بازبینی و تغییر را اجتناب ناپذیر میسازد.
یکی از راههای مهم بازنگری، اســتفاده از مقایســههای درخــور اتکا برای انجام ارزیابــی و درصورت لزوم انجام اصالحات اســت. دورههای دکتری حســابداری در امریکا بهطور کامل یک مقیاس درخور اتکاست؛ زیرا این کشور بهلحاظ اقتصاد بزرگ آن و نیازهای متغیر بازار، باید مجهز به دانش روز حســابداری باشــد. امریکا پیشرو برگزاری دورههای دکتری حسابداری است و بخش بزرگ دانش نوین حسابداری در این کشور تولید میشود. افزون بر این، دوره دکتری حسابداری در ایران در اساس با توجه به ســاختار این دوره در امریکا تنظیم شده و ترکیب دوره آموزشی و پژوهشی با الگوبرداری از دانشگاههای امریکا، در کشور ما پیاده شده است.
این پژوهش به ما کمک میکند تا با بررســی دورههای دکتری حســابداری حدود 60 دانشــگاه امریکایی و مقایسه آن با برنامه آموزشی و پژوهشی این دوره در ایران، فاصله احتمالی میان این دو شناسایی و تغییرات کیفی الزم اعمال شود

هدف پژوهش و اهمیت آن

هدف اصلی این پژوهش مقایســه دوره دکتری حسابداری در دانشگاههای امریکا با دانشگاههای ایران است. دانشگاههای ایــران از برنامه مصوب شــورای عالی برنامهریزی اســتفاده می ً کننــد؛ از اینرو چارچوبی تقریبا مشــابه دارند. اما در امریکا هر دانشگاه برنامه خاص خود را دارد که الزم است برنامههای آموزشی و پژوهشی دانشــگاههای منتخب بررسی و سپس با ایران مقایسه شود.
در ســالهای تحصیل در دوره دکتری حسابداری و همچنین با توجه به تجربههای شــخصی حاصــل از تبادلنظر با برخی دانشــجویان دانشــگاهها، انجام چنین پژوهشــی را ضروری تشــخیص دادیم. در طراحی دورههای آموزشــی حسابداری بهطور معمول از الگوهای دانشــگاههای امریکایی اســتفاده
میشــود؛ لذا انجام مقایســهای تفصیلــی میتواند اطالعات مفیدی را در این زمینه فراهم کند.
ایــن پژوهــش با توجــه به تعــداد درخــور توجــه نمونه دانشــگاههای امریکا که میتوان گفت اساس این دوره را در امریکا پوشــش میدهد، برای متولیان برگــزاری دورههای دکتری از اهمیت فوقالعادهای برخوردار اســت و میتواند در رفع نارســاییهای یادشــده و بهبود کیفیت این دوره در ایران
کارساز باشد.

روش تحقیق

برای انجام این پژوهش، تعداد 59 نمونه شامل دانشگاههای تــراز اول امریــکا در رشــته حســابداری، افــزون بــر دیگر دانشگاههای برگزارکننده دوره دکتری حسابداری در امریکا از ابعاد زیر بررسی شده است:
• هدف دوره،
• نحوه پذیرش دانشجو،
• مدت دوره، و
• برنامه درسی.
جامعه مورد نظر این پژوهش دانشــگاههای امریکا و ایران اســت که دارای دوره دکتری حســابداری هســتند. از آنجا که دانشگاههای ایران از برنامه مصوب شورایعالی برنامهریزی پیروی میکنند، نیازی به بررسی هر یک از دانشگاهها نیست.

ما دانشــگاههای امریکا متعدد هســتند و نیاز به شناســایی و انتخاب نمونه دارنــد. در این پژوهش، هدف اصلی بررســی دانشــگاههای تراز اول امریکاســت که در حدود 10 دانشگاه اســت که برای مطالعه عمیقتــر، این تعداد به 59 دانشــگاه افزایش یافته است.
اطالعات الزم برای انجام این پژوهش از مراکز اطالعرسانی رســمی دانشــگاهها بهدســت آمده و از قابلیــت اتکای الزم برخوردار اســت. نتایج این بررســی با دوره دکتری در ایران، مقایسه میشــود و تفاوتهای اصلی مشخص و پیشنهادهایی برای بهبود کیفی این دوره در ایران ارائه میشود. روش نمونهگیــری در ایــن طــرح غیراحتمالــی و هدفمند بــوده و از آنجا کــه این پژوهش یک پژوهش کیفی اســت، از تجزیهوتحلیل آماری در آن استفاده نشده است.
افــزون بر این، نحوه گــردآوری اطالعــات از طریق مراکز اطالعرســانی اینترنتی رســمی صورت گرفته و از ابزار خاصی مانند پرسشنامه استفاده نشده اســت که مستلزم انجام آزمون روایی و پایایی باشد.

یافته‌های تحقیق

مقایسه تطبیقی بین دانشگاههای امریکا و ایران براساس چهار موضوع هدف، نحوه پذیرش دانشــجو، مــدت دوره و برنامه آموزشــی و پژوهشی دوره انجام شــده است. هدف اصلی هم توجه به برنامه آموزشی و پژوهشــی است و دیگر موضوعها هــم بهعنوان هدفهای فرعی و بهمنظور ایجاد بینش بیشــتر مقایسه شده اند

هدف دوره دوره دکتری

یکی از نتایج غیرمنتظره این پژوهش، همســانی هدف دوره دکتری در تمام دانشگاههایی است که بررسی شدهاند. هدف تمام این دانشــگاهها آمادهســازی دانشــجویان برای انجام پژوهش و فعالیتهای آموزشــی عنوان شــده است. در زیر به چند نمونــه از هدفهای بیانشــده برای دوره دکتری اشــاره
میشود:
• دانشگاه الی‌نویز(Illinois)آمادهسازی دانشجویان برای عضویت در هیئتعلمی دانشگاهها،
• دانشــگاه تگزاس(Texas)آمادهسازی دانشجویان برای فعالیتهای آموزشی و پژوهشی،
• دانشگاه شــیکاگو(Chicago) تربیت استادان نسل آینده حسابداری، و
• دانشگاه میشیگان(Michigan) آمادهسازی دانشجویان برای کارهای پژوهشی و آموزشی در سطح دانشگاه. این نمونهها از دانشگاههای تراز اول امریکا هستند. آنگونه که این هدفها نشــان میدهد، شــغل اصلی فارغالتحصیالن دورههای دکتری عضویت در هیئتعلمی دانشگاهها است.
تعریــف دقیق هدف ایــن دوره موجب میشــود که منابع اقتصادی بهصورت بهینه صرف دوره دکتری شــده و افرادی وارد این دوره شــوند که هدف اصلــی آنها عضویت در هیئت علمی دانشگاهها باشد یا از قبل عضو هیئت علمی باشند.

پذیرش دانشجو دکتری حسابداری امریکا

نحوه پذیرش دانشــجو در دانشــگاههای امریکا بسیار متنوع است. نکته مهم در شــرایط پذیرش این است که برای ورود به دوره دکتری در برخی از این دانشــگاهها مدرک کارشناسی ارشــد الزامی نیســت. حتی در مواردی عنوان شده است که مدرک رســمی حسابداری نیز مورد نیاز نیست؛ بلکه متقاضی
باید دانشــی در حد کارشناســی یا کارشناسی ارشد حسابداری داشته باشد. خالصه شرایط پذیرش در برخی از دانشگاهها در جدول 1 نشان داده شده  است.

شــرایط پذیرش بقیه دانشــگاهها که در ادامه این تحقیق آمده، مشابه نمونههای ارائهشده در این جدول است. همانطــور که پیــش از این عنوان شــد، داشــتن مدرک کارشناســی ارشد در بسیاری از دانشــگاهها الزامی نیست و با مدرک کارشناســی میتوان وارد دوره دکتری شــد. در کشور ما به پایان رســاندن دوره کارشناسی ارشد پیششرطی الزم برای ورود به دوره دکتری است. تفاوت دیگر، لزوم قبولی در آزمون جی‌مت (GMAT (یا جی‌آر‌یی (GRE (است که در بیشتر دانشــگاهها از شرایط پذیرش است. این آزمون هم در حال حاضر در کشور ما موضوعیت ندارد.

میزان تســلط در زبان انگلیســی نیز برای دانشــگاههای امریکایــی از طریق نمرههای آزمونهــای تافل (TOFEL( و آیلتس (IELTS (ســنجیده میشــود که تــراز نمرهها در دانشــگاههای مختلف با هــم متفاوت اســت. در مورد زبان انگلیسی برای دورههای دکتری در ایران نیز آزمونهایی برگزار میشــود؛ اما اگر از یک شیوه اســتاندارد مانند دانشگاههای امریکا استفاده شود، بهتر است.
داشتن توصیهنامه از اســاتید از دیگر شرایط پذیرش است که در کشــور ما مورد اســتفاده قرار نمیگیرد. البته با توجه به شرایط فرهنگی ما، این روش نمیتواند کارایی چندانی داشته باشد.
در ایران برای ورود بــه دوره دکتری با متقاضیان مصاحبه انجــام میشــود کــه در مراکز اطالع رســانی دانشــگاههای امریکایــی، اطالعاتــی در ایــن زمینه ارائه نشــده اســت.
همچنین، در برخی دانشــگاههای امریکایی تأکید زیادی بر دانش متقاضیان در زمینه ریاضیات بهعمل آمده است. در نهایــت آنچه که در ایران با عنــوان کنکور دوره دکتری انجام میشود و بهعنوان ابزار اصلی گزینش علمی دانشجویان است، در دانشگاههای امریکایی وجود ندارد.

به طور خالصه، شــرایط پذیــرش دانشــجوی دکتری در دانشگاههای ایران و امریکا تفاوت بسیار اساسی دارد. برخی از این تفاوتها مانند کنکور ناگزیر باید وجود داشــته باشــد؛ اما در برخــی زمینهها ماننــد آزمونهای زبان انگلیســی و دانش ریاضی، میتوان از تجربه این دانشگاهها استفاده کرد. فرایند پذیرش دانشجو در دوره ً های دکتری در ایران تقریبا یکنواخت اســت؛ اما محتوای آزمون علمی گزینش دانشجو )کنکور( در دانشــگاههای مختلف با هم تفاوت دارد. برخی دانشــگاهها بهگونهای آزمون برگزار میکنند که بیشــتر دانشــجویان همان دانشگاه میتوانند پذیرفته شــوند که این رویه میتواند مانعیبرای قبولی برخی افــراد دارای صالحیت در دوره دکتری این دانشگاهها باشد و حق برخی از متقاضیان را پایمال سازد.

مدت دوره

ً تقریبــا در تمام دانشــگاههای امریکایی، مــدت دوره دکتری حدود 4 تا 5 ســال اســت که از نظر طول زمــان با مدت دوره دکتری در ایران یکســان اســت. بهطور معمول، یک ســال از این دوره به رســاله دکتری تخصیــص مییابد. طول دوره زمانی دکتری در دانشگاههای امریکا با ایران یکسان بوده اما از نظر نحوه استفاده از این زمان تفاوتهای ماهوی وجود دارد.
در برخی دانشــگاههای امریکا، دوره دکتری تماموقت است و در چهار نیم ترم در طول ســال ارائه میشود. دانشگاههای شــیکاگو )دوره 5 ساله(، میشــیگان )دوره 5 ساله(، لوییزیانا )دوره 4 ســاله(، اوهایو )دوره 4 ســاله( و نیویورک در بوفالو )دوره 4 تا 5 ســاله( از جمله دانشــگاههایی هســتند که دوره دکتری آنها تمام وقت است.

برنامه دوره دکتری

مهمتریــن هدف این تحقیــق، تحلیل محتوای درســی دوره دکتری حسابداری در دانشگاههای امریکا و مقایسه آن با برنامه دوره دکتری در ایران اســت. در این بخــش از تحقیق، نتایج حاصل از بررسی برنامههای آموزشی و پژوهشی دانشگاههای امریکا ارائه و با برنامه دوره دکتری در ایران مقایسه میشود.
دوره دکتری حســابداری در امریکا همانند ایران دارای دو بخش آموزشــی و پژوهشــی اســت. در بخش پژوهشی که شامل رساله و مقالههای تحقیقی است، دستکم از نظر شکل و عنوان تفاوتی بین دوره دکتری حسابداری در ایران و امریکا وجود نــدارد. از اینرو، تفاوت اساســی مربــوط به واحدهای آموزشــی اســت که خود بهعنــوان پایه و پشــتیبان کارهای پژوهشی است.

برنامه آموزشی دوره دکتری حسابداری

برنامه آموزشی در دانشــگاههای امریکایی از نظر عنوانهای درســها و تعداد واحدها بســیار متنوع اســت. برنامه آموزشی دانشــگاههای یوتا (Utah ،(وندربیلت (Vanderbilt (و دوک (Duke (با دیگر دانشگاهها تفاوت اساسی دارد و بیشتر شبیه به برنامههای دوره کارشناسی و کارشناسی ارشد است.
از اینرو این سه دانشگاه در تحلیل مدنظر قرار نمیگیرد.
در برخی دانشــگاهها تعداد واحدهای دوره دکتری بســیار زیاد اســت. برای مثال در دانشگاه ویرجینیاتک Virginia Tech ،برنامه دکتری 90 واحد دارد. شاید یکی از دالیل این وضعیت، الزامی نبودن مدرک کارشناســی ارشد برای ورود به برخی از این دانشگاهها است. اما متوسط واحدهای درسی و آموزشی در حدود 65 واحد است.

بهرغم تنوع درســی، در این پژوهش هدف یافتن پایههای مشــترک برنامههای آموزشی است که بهراحتی قابل مشاهده است. در همه دانشــگاههای امریکا برنامههای آموزشی هم در قالب سمینار و هم بهصورت تدریس برگزار میشود. نکته جالبی که برخالف دوره دکتری در ایران وجود دارد، این است که تنها در یک دانشــگاه درسی به نام تئوری حسابداری ارائه میشود و در دانشــگاههای رتبه اول مانند تگزاس، شیکاگو، استنفرد، میشیگان و الینویز، درسی به نام تئوری حسابداری، حسابداری مدیریت یا حسابرسی ارائه نمیشود.

مجموعه سوالات مصاحبه تخصصی دکتری حسابداری

محور مشترک دوره آموزشــی دکتری دانشگاههای امریکا به قرار زیر است:
• ریاضیات،
• آمار،
• اقتصاد (بهخصوص اقتصادسنجی)
• علوم مالی،
• روش تحقیق، و
• پژوهشهای حسابداری.
در دوره دکتــری ایران، دانشــجویان زمانی کــه به مرحله پایان نامه میرســند با مشــکالت اساســی بهویژه در تحلیل آماری و مدلســازی روبهرو هستند و در بیشتر اوقات مجبور میشوند به تقلید از یک تحقیق خارجی تن دهند. شواهد نشان میدهد ریشههای این مشکل در نبود درسهای کافــی در زمینه تحلیــل آماری و اقتصادســنجی اســت که در دانشــگاههای امریکا از پایههای اصلی اســت. بــرای مثال در دانشگاه فلوریدای جنوبی چهار درس در زمینه اقتصادسنجی ارائه میشود. اگر به درســهای تحلیل آماری در برخی دانشگاههای امریکا در جدول 2 نگاه کنیم، مشــکل ضعف تحلیل آماری در
دوره دکتری حسابداری در ایران بهروشنی نمایان میشود.
در زمینه درســهای مرتبط با پژوهشــهای حسابداری نیز برنامه آموزشــی دانشگاههای امریکا بســیار غنیتر از دوره دکتری در ایران است. نمونههای آن برای ترسیم این فاصله در جدول 3 ارائه میشــود. ایــن نمونه هــا بهخوبی گویای فاصله زیاد محتوای دوره دکتری در امریکا و ایران است.

سوالات تخصصی مصاحبه دکتری حسابداری

مقاله پژوهشی

در بســیاری از دانشگاههای امریکا، دانشجویان وظیفه دارند عالوه بر مقالههای توصیفی، یک کار پژوهشــی نیز انجــام داده و نتایج آن را در قالــب مقاله ارائه کنند.
در ایران مقالههای دانشــجویان بیشتر بهصورت تألیفیپ یــا ترجمهای اســت. در برخــی دانشــگاههای امریکا حتی تعداد مقالههای بیشــتری الزم اســت. برای مثال در دانشگاه میشــیگان عالوه بر دو مقاله پژوهشی، هر دانشجو باید در هر سال دو مقاله تألیفی نیز تهیه کند. آموزشی در پایان سال پیشرفت تحصیلی دانشجو را بررسی و پیشنهادهای الزم را ارائه میکند.
دانشــگاه راتجرز (University Rutgers): در پایان سال دوم و در ماه مه از دانشجویان آزمون تعیین صالحیت بهعمل میآید. امتحان جامع و رساله ً تقریبا همه دانشگاهها دارای امتحان جامع هستند و هدف آن ارزیابی توان عمومی دانشــجو برای انجام کارهای پژوهشی اســت. فرایند انجام رســاله دکتری نیز در همه دانشگاههای امریــکا وجود دارد و از نظر شــکل بهطور تقریبی مشــابه آن چیزی است که در ایران انجام میشود.

سابقه آموزشی

در برخی دانشگاههای امریکا، دانشجویان باید در طول دوره دکتری خود، چند واحد تدریس نیز داشــته باشند. این مورد در ایران نیز در بیشــتر موارد انجام میشــود. ارائه درسها بهصورت سمینار نیز خود به مهارت آموزشی کمک میکند.

ارزیابی پیشرفت تحصیلی

نکته مهم دیگری که در این بررســی مشــخص شد، تنوع و استمرار ارزیابی پیشرفت دانشجویان در طول دوره تحصیلی است. نمونههایی از این ارزیابی بهشرح زیر است:

دانشــگاهتگزاسای‌اند‌ام (University M&A Texas ): کمیته سیاســتگذاری، عملکرد هر دانشجو را در پایان سال اول و دوم بررسی میکند. این بررســی برمبنای نمرههای دانشجو و پرسشنامه تکمیلشده بهوسیله استادان است.
دانشــگاهبوســتن(University Boston ):هــر گــروه آموزشی در پایان سال پیشرفت تحصیلی دانشجو را بررسی و پیشنهادهای الزم را ارائه میکند.
دانشــگاه راتجرز (University Rutgers): در پایان سال دوم و در ماه مه از دانشجویان آزمون تعیین صالحیت بهعمل میآید.

امتحان جامع و رساله

ً تقریبا همه دانشگاهها دارای امتحان جامع هستند و هدف آن ارزیابی توان عمومی دانشــجو برای انجام کارهای پژوهشی اســت. فرایند انجام رســاله دکتری نیز در همه دانشگاههای امریــکا وجود دارد و از نظر شــکل بهطور تقریبی مشــابه آن چیزی است که در ایران انجام میشود.

امــا تفاوت اساســی از لحاظ محتواســت. کار پژوهشــی در دانشــگاههای امریــکا بهوســیله یک برنامه آموزشــی قوی پشــتیبانی میشــود و بههمین دلیل، توان پژوهشــی دانشــجویان برای انجام رساله دکتری باالست. ضعف دوره آموزشی در دوره دکتری حســابداری در ایران، دانشجویان و اســتادان را ناگزیر به تقلید از کارهای پژوهشــی انجامشده در دانشــگاههای امریکا کرده و ویژگی اصلی بدیع بودن کار را مخــدوش میکند. برای برطرف کــردن این ضعف، باید محتوای دوره آموزشــی دکتری حســابداری در ایران بهطور اساسی تغییر کند.

نتیجه‌گیری و پیشنهاده

این پژوهش برای نخســتین بار در ایران با استفاده از بررسی گسترده دوره دکتری دانشگاههای امریکا و مقایسه آن با دوره دکتری حسابداری در ایران انجام شده است.

هدف دوره دکتری حســابداری در دانشگاههای امریکا ً تقریبا یکســان اســت. آمادهســازی دانشــجویان برای کارهای پژوهشــی و آموزشــی هدف مدون دوره دکتری حسابداری در دانشــگاههای امریکاست؛ در صورتی که هدفهای دوره دکتری حســابداری در ایران بهشــرح زیر بیان شده است:
الف- نیاز مبرم جامعه به نیروی انســانی متخصص در مشاغل گوناگون حسابرسی و حسابداری،
ب- نیــاز دانشپژوهانــی با مدارج کارشناســی ارشــد رشــته حســابداری و مرتبط با آن ســالها به تحصیل، کار و تجربه در مســائل حســابداری و حسابرســی و آگاهی از مسائل جدید و به هنگام دانش و تســلط بر کاربردهای پیشرفته این دانش در موقعیتهای تازه، و
ج- انتقال ارزشــیابی و توســعه اصول و روشــهای حسابداری جهت پویایی و پایایی هدفها، محتوا و روشهای موجود در این رشته از دانش بشری.

متأســفانه این هدفها مناســب دوره کارشناسی حسابداری اســت تا دوره دکتری. تربیت نیروی متخصص برای مشاغل حسابداری و حسابرسی هدف اصلی دوره کارشناسی و در نهایت کارشناسی ارشد است. شاید بتوان انتخاب درسهای سطح پایین در دوره دکتری حســابداری را ناشــی از همین هدف نامناسب دانســت. هدف »ب« نیز با عنوانکردن نیــاز دارندگان مدارک کارشناسی ارشد به دانش بیشتر، مسئلهای را مطرح کرده است که امروزه در حرفه حســابداری با برنامههای آموزش مســتمر پیگیری میشود؛ نه با دورههای پرخرجی مانند دوره دکتری حسابداری. و هدف »ج« را یــک نفر دکتری حســابداری هم نمیتواند درک کند که چه مفهومی دارد. این هدف تنها یک جمله گنگ و نامفهوم است.
از نظــر مــدت دوره و تقســیمبندی دوره بــه دو مرحله آموزشی و پژوهشــی، تفاوتی بین دوره دکتری حسابداری در ایران و امریکا وجود ندارد؛ اما مهمترین تفاوتی که هسته اصلی این پژوهش را تشکیل میدهد، برنامه آموزشی دوره است.
اگرچه دوره آموزشی دکتری حسابداری در دانشگاههای امریکا بســیار متنوع اســت، اما موضوعهــای اصلی زیر از پایههای اصلی دوره آموزشــی دانشــگاههای معتبر امریکا است:
• ریاضیات و درسهای مختلف تحلیل آماری،
• اقتصادسنجی،
• روش تحقیق،
• بررسی پژوهشهای تجربی، رفتاری و تحلیلی در حسابداری،و
• علوم مالی.
در برنامه درسی دوره دکتری حسابداری، برخی از درسهای قابل تطبیق با دورههای دکتری در امریکاســت. این درســها شامل موارد زیر است:
• روششناسی و تحقیق و نگارش،
• ریاضیات و آمار بازرگانی،
• مدیریت مالی پیشرفته،
• پژوهشهای تجربی در حسابداری، و
• بررسی پیشرفتهای جدید در پژوهشهای حسابداری.
در دانشــگاههای امریــکا در حــوزه آمــار بهمنظــور آماده کردن دانشــجویان برای انجام تحقیقهای کم بســیار متنوعی برای تحلیل آماری ارائه میشــود. موارد زیر نمونه هایی از این درسهاست است:
• تحلیل سریهای زمانی،
• تحلیل چندمتغیری،
• تحلیل واریانس،

• مدلهای رگرسیون،
• تحلیل دادههای گروهی،
• تحلیل دادههای توضیحی، و
• آمار ناپارامتری.
در دوره دکتری حســابداری، تنهــا یک درس در حوزه آمــار ارائه میشــود و در این درس، مســائل اصلی الزم برای انجام کارهای پژوهشــی در رشته حسابداری مطرح نمیشود.
اما پاشــنه آشــیل برنامه درسی دکتری حســابداری در ایران، درســهایی اســت که بایــد در دوره کارشناســی یا کارشناســی ارشد مطرح شود. درســهای زیر اگر هم الزم باشــد باید در دوره کارشناسی حســابداری مطرح شود؛ نه دکتری حسابداری:
• طرز استفاده از کامپیوتر در حسابداری و تصمیم گیری،
• تئوریهای مدیریت و روابط انسانی،
• سیستمهای حسابداری کامپیوتری،
• حسابرسی سیستمهای کامپیوتری،
• تجزیهوتحلیل سیستمهای حسابداری،
• حسابداری مدیریت و کنترل هزینه، و
• مدیریت، برنامهریزی و کنترل.
برخــی از درســها هم در اســاس نامفهوم و جای ســئوال دارد که با چه دیدی وارد برنامه درســی این دوره شده است. مقررات حســابداری و قوانین مالیاتی بینالمللی، نمونهای از این درسها است.
برخی از درســها مانند تئوری حسابداری در دوره کارشناسی ارشــد مطرح میشــود و نیازی به تکرار آنهــا در دوره دکتری نیست.
در مجموع، 36 واحد از مجمــوع 60 واحد دوره دکتری حســابداری ســنخیتی با ماهیت این دوره ندارد و از اینرو الزم اســت یک خانهتکانی جدی برای اصالح برنامه دوره دکتری حســابداری بهعمــل آید. بعضی اســتادان تالش میکنند با تغییر محتوای درســها این ضعف را جبران کنند؛ ولی این اقدام نمیتواند نارســایی یادشــده را بهطور کامل برطرف کند.
تعداد واحدهــای دوره دکتری حســابداری بهتدریج کاهش یافته و در برخی دانشگاهها به 18 واحد رسیده است که این کار منجر به افت شــدید کیفیت این دوره میشود. در این زمینه، اعطای اختیار به دانشــگاهها در راستای حفظ کیفیت میتواند مفید واقع شود.
در مرحله اول باید محتوای درســی دوره دکتری حسابداری بــرای افزایش توان پژوهشــی دانشــجویان بهصورت جدی تجدیدنظر شود و تعداد واحدها نیز افزایش یابد.
در دانشگــاههــــای امــــریکا بــا آمــوزش ریاضیات، اقتصادســنجی، تحلیل آماری، علوم مالــی و گاهی اوقات روانشناسی، پایههای الزم برای انجام پژوهشهای باکیفیت فراهم میشود.
افزون بر این، تحقیقهای گوناگون در سمینارهای مختلف بهطور عمیق بررســی شــده و دانشــجویان با انجام کارهای پژوهشی و انتشــار مقاله، مهارت الزم را برای انجام کار بدیع پژوهشی کسب میکنند. بههمین دلیل، شاهد انجام تحقیقها با موضوعها و روشــهای پژوهشنوین هستیم. در صورتی که بیشتر دانشــجویان در کارهای پژوهشــی خود ناچار به تکرار پژوهش انجامشــده در خارج از کشور هستند و بهدلیل نداشتن برنامه درســی کافی در حوزه اقتصادســنجی، تحلیل آماری و بررسی تحقیقهای نوین حســابداری با مشکل جدی روبهرو هستند.
در ایــن پژوهش، هدف تنها انجام مقایســه و مشــخص کردن فاصله بوده اســت؛ از اینرو عوامــل ایجاد این فاصله مورد بررســی قرار نگرفته اســت. بررســی میزان رضایت دانشــجویان دکتــری و تحلیــل عوامل محیطــی، از جمله مســائلی اســت که میتواند در یــک پژوهــش دیگر مورد بررسی قرار گیرد.

دانلود اصل مقاله